Όταν η περίοδος σταματά νωρίς…

Μία στις 100 γυναίκες ηλικίας κάτω των 40 ετών και πέντε στις 100 ηλικίας κάτω των 45 ετών χάνουν πρόωρα τη λειτουργία των ωοθηκών τους, με συνέπεια να μπαίνουν υπερβολικά νωρίς στην κλιμακτήριο. Η πρόωρη ωοθηκική ανεπάρκεια (ή πρόωρη εμμηνόπαυση) εκδηλώνεται με αστάθεια ή και πλήρη απώλεια του έμμηνου κύκλου και μπορεί να οφείλεται σε πολλές και διαφορετικές αιτίες. Ο μαιευτήρας–χειρουργός γυναικολόγος Δρ. Ιωάννης Π. Βασιλόπουλος, MD, MSc, ειδικός στην Υποβοηθούμενη Αναπαραγωγή και ιδρυτικό μέλος του Institute of Life-ΙΑΣΩ εξηγεί τι πρέπει να ξέρουν οι γυναίκες γι’ αυτήν.

Πού οφείλεται η πρόωρη ωοθηκική ανεπάρκεια;

Η πρόωρη ωοθηκική ανεπάρκεια μπορεί να προκληθεί από χημειοθεραπεία ή ακτινοθεραπεία ή όταν οι ωοθήκες αφαιρούνται χειρουργικά. Μερικές φορές οφείλεται σε χρωμοσωμικές ή γενετικές παθήσεις ή σχετίζεται με αυτοάνοσα νοσήματα, όπως ο διαβήτης ή οι παθήσεις του θυρεοειδούς. Συνήθως, όμως, δεν ανευρίσκεται συγκεκριμένη αιτία και η ανεπάρκεια χαρακτηρίζεται ως ιδιοπαθής.

Ποια είναι τα συμπτώματά της;

Εκτός από την αστάθεια ή τη διακοπή της εμμήνου ρύσεως, άλλα πιθανά συμπτώματα είναι:

• οι εξάψεις
• οι νυκτερινές εφιδρώσεις
• τα «φτερουγίσματα» της καρδιάς
• η μειωμένη ενεργητικότητα
• η έλλειψη συγκέντρωσης
• οι διαταραχές ύπνου
• η απώλεια ενδιαφέροντος για το σεξ
• η ξηρότητα του κόλπου και
• οι επώδυνες σεξουαλικές επαφές.

Σε τι διαφέρει από την κανονική εμμηνόπαυση;

Κατ’ αρχάς στην ηλικία εκδήλωσης, αφού η κανονική εμμηνόπαυση συμβαίνει σε μέση ηλικία 51 ετών. Επιπλέον, η φυσιολογική εμμηνόπαυση εκδηλώνεται όταν δεν υπάρχουν άλλα ωοθυλάκια στις ωοθήκες, από τα οποία θα αναπτυχθούν τα ωάρια, και κατά κανόνα είναι μη αναστρέψιμη. Στην πρόωρη ωοθηκική ανεπάρκεια, όμως, η λειτουργία των ωοθηκών μπορεί να επιστρέφει διακοπτόμενα, ενώ μερικές γυναίκες ξαναρχίζουν να έχουν έμμηνο ρύση ή μένουν έγκυοι πολλά χρόνια αργότερα, αν και αυτό είναι σπάνιο.

Τι συνέπειες έχει μακροπρόθεσμα στην υγεία;

Παρόμοιες με εκείνες της φυσιολογικής εμμηνόπαυσης. Επειδή μειώνονται κατακόρυφα τα επίπεδα των οιστρογόνων, υπάρχει κίνδυνος οστεοπόρωσης και καρδιαγγειακών επιπλοκών, ανάλογα βέβαια και με τις συνήθειες του τρόπου ζωής της γυναίκας (π.χ. αν καπνίζει, αν τρέφεται υγιεινά, αν γυμνάζεται κ.λπ.). Επιπλέον, η πρόωρη κλιμακτήριος δημιουργεί αισθήματα άγχους και κακή ψυχική διάθεση σε πολλές γυναίκες, ενώ συχνά είναι αυξημένος και ο κίνδυνος εκδηλώσεως κατάθλιψης.

Τι συνέπειες έχει στην ικανότητα τεκνοποίησης;

Οι γυναίκες με πρόωρη ωοθηκική ανεπάρκεια δεν έχουν ωορρηξία κάθε μήνα. Ωστόσο, μελέτες έχουν δείξει πως όσες πάσχουν από ιδιοπαθή ωοθηκική ανεπάρκεια μερικές φορές έχουν ωορρηξία και το περίπου 5-10% μένουν έγκυοι κάποια στιγμή στη ζωή τους. Δυστυχώς δεν υπάρχει τρόπος να προβλεφθεί ποιες γυναίκες θα τα καταφέρουν και ποιες όχι, ενώ όλες οι μέθοδοι που δοκιμάζονται (π.χ. υπερηχογραφήματα, αναλύσεις αίματος) βρίσκονται σε ερευνητικό στάδιο. Οι περισσότερες γυναίκες με πρόωρη ωοθηκική ανεπάρκεια χρειάζονται δωρεά ωαρίων για να τεκνοποιήσουν, εκτός κι αν είχαν υποβληθεί σε κατάψυξη ωαρίων πριν κάνουν κάποια θεραπεία (π.χ. χημειοθεραπεία) που θα τους προκαλούσε πρόωρη εμμηνόπαυση.

Πώς γίνεται η διάγνωση;

Οι ασθενείς συνήθως έχουν αυξημένα επίπεδα της ορμόνης FSH και χαμηλά της οιστραδιόλης (είναι ένα οιστρογόνο) στο αίμα. Η οιστραδιόλη μειώνεται εξαιτίας της ανεπάρκειας των ωοθηκών και η FSH αυξάνεται επειδή ο εγκέφαλος προσπαθεί να αντισταθμίσει αυτή τη μείωση, διεγείροντας περισσότερο τις ωοθήκες. Εάν μια γυναίκα έχει ακόμα σποραδική έμμηνο ρύση, οι εξετάσεις αίματος για τις παραπάνω ορμόνες πρέπει να γίνουν την κατάλληλη στιγμή στον έμμηνο κύκλο (2η έως 4η ημέρα του κύκλου, μετρώντας από την πρώτη μέρα της εμμήνου ρύσεως). Αν η γυναίκα δεν έχει πια καθόλου έμμηνο ρύση, μπορεί να εξεταστεί οποιαδήποτε μέρα του κύκλου. Απαραίτητο είναι η μέτρηση αυτή να γίνει δύο φορές, με απόσταση 4 εβδομάδων μεταξύ των μετρήσεων. Τη διάγνωση διευκολύνει πολύ η αιματολογική εξέταση ΑΜΗ, που αναδεικνύει το πρόβλημα της μειωμένης ωοθηκικής εφεδρείας πολύ νωρίτερα από την κλινική της εμφάνιση, ειδικά σε συνδυασμό με το γυναικολογικό υπερηχογράφημα ωοθηκών και τον κλασικό ορμονολογικό έλεγχο της 2ης-4ης ημέρας της περιόδου Ανάλογα με την περίπτωση, ο γιατρός μπορεί να ζητήσει και πρόσθετες εξετάσεις.

Πώς αντιμετωπίζεται;

Η κύρια θεραπεία είναι η ορμονική, αφού πρέπει να αντικατασταθούν οι ορμόνες που φυσιολογικά θα παρήγαγαν οι ωοθήκες έως την εμμηνόπαυση. Στόχος της ορμονοθεραπείας δεν είναι μόνο να καταπραϋνθούν τα συμπτώματα, αλλά να υποστηριχθεί η οστική, η καρδιαγγειακή και η σεξουαλική υγεία της ασθενούς. Οι ορμόνες χορηγούνται σε διάφορα σχήματα, συνήθως μακροχρόνια και είναι ασφαλείς. Η γυναίκα πρέπει επίσης να προσέχει τη διατροφή, το επίπεδο της φυσικής δραστηριότητας και γενικά τον τρόπο ζωής της (π.χ. πρέπει να αποφεύγει το κάπνισμα) για να προστατευθεί ακόμα περισσότερο από τις επιπλοκές της κατάστασής της, ιδιαίτερα από την πρόωρη οστεοπόρωση και την καρδιοπάθεια.

Σε περίπτωση που έχετε περαιτέρω απορίες αλλά και προκειμένου να κλείσετε το δικό σας ραντεβού διάγνωσης και θεραπείας, μη διστάσετε να επικοινωνήσετε με τον εξειδικευμένο Γυναικολόγο Δρ.Ιωάννη Βασιλόπουλο.